Ο Φαύλος Κύκλος των σκέψεων, των συναισθημάτων και της συμπεριφοράς

Ένα άτομο που δεν μπορεί να ξεπεράσει μία σκέψη ή εικόνα συνήθως δυσάρεστη μπορεί να μπει σε έναν φαύλο κύκλο λόγω και προηγούμενων αρνητικών εμπειριών. Ένας φόβος αν δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα μπορεί να οδηγήσει σε αδράνεια, ανημποριά και απελπισία. Το άτομο που δεν μπορεί να αντιμετωπίσει έναν φόβο, μία αρνητική σκέψη ή συναίσθημα μπορεί να απομονωθεί και να αποσυρθεί μεγεθύνοντας ακόμα περισσότερο την αίσθηση της ανημποριάς. 

Το άτομο σταδιακά καθηλώνεται στον φαύλο κύκλο και φαίνεται ανίκανο να χειριστεί οποιαδήποτε κατάσταση εφόσον αισθάνεται ματαίωση και απελπισία. Όσο περισσότερο καιρό μένει ο φόβος χωρίς αντιμετώπιση τόσο πιο δύσκολη είναι η προσπάθεια του ατόμου για να ξεφύγει από τον φαύλο κύκλο.  Η αδράνεια οδηγεί στην ‘παράλυση’ καθώς κάθε φορά που κυριεύονται από φόβο αισθάνονται ανήμποροι να αντιδράσουν και εγκαταλείπουν την προσπάθεια καθώς θεωρούν ότι θα αποτύχουν. Κάποιοι άλλοι διατηρούν την ελπίδα αλλά δεν καταφέρνουν να πραγματοποιήσουν τις επιθυμίες τους καθώς κυριεύονται από τον φόβο που τους οδηγεί σε αναβλητικότητα.

Οι σωματικές αντιδράσεις που συνοδεύουν συχνά τον φόβο, το άγχος και την ανησυχία είναι φυσιολογικές εφόσον αποτελούν μέρος ενός νευροβιολογικού μηχανισμού. Συμπτώματα όπως έντονή αναπνοή ή δύσπνοια, ταχυπαλμία, εφίδρωση, ζάλη, αίσθημα ανασφάλειας και έλλειψη ισορροπίας ενεργοποιούνται και προκαλούνται από αρνητικές σκέψεις και συναισθήματα. Τα καθημερινά ερεθίσματα από το περιβάλλον είναι η αρχή των σκέψεων και η επεξεργασία αυτών με βάση τις εμπειρίες, την αυτοεκτίμηση, τον τρόπο αξιολόγησης του εαυτού και την αντιμετώπιση ή επίλυση προβλημάτων. Μία αρνητική εμπειρία μπορεί να μας δημιουργήσει ανησυχία και να αρχίσουμε να αποφεύγουμε ανάλογες καταστάσεις. Η αποφυγή ή η πίεση που ασκούμε στον εαυτό μας έχει ως αποτέλεσμα να εκλαμβάνουμε ως απειλητική οποιαδήποτε κατάσταση ή ερέθισμα. Με αυτόν τον τρόπο ενεργοποιείται ο φαύλος κύκλος. Η ανησυχία προέρχεται κυρίως από την ανάγκη μας να προβλέψουμε το μέλλον και συντηρείται από την μη ανοχή στην αβεβαιότητα αποφεύγοντας με αυτόν τον τρόπο το χειρότερο. Αυτό που δεν αντιλαμβανόμαστε είναι κυρίως το πώς μπορούμε να διαχειριστούμε καλύτερα το παρόν και ότι όσο πιθανό είναι ένα άσχημο σενάριο που δημιουργείται λόγω του φόβου άλλο τόσο είναι πιθανά και τα πιο αισιόδοξα σενάρια.

Όσοι αισθάνονται εγκλωβισμένοι σε έναν φαύλο κύκλο συχνά ξοδεύουν μεγάλα χρονικά διαστήματα χωρίς να μπορούν να αλλάξουν με αποτέλεσμα να νιώθουν απογοήτευση και ενοχές. Ένας λόγος που παραμένουν εγκλωβισμένα τα άτομα είναι διότι αφιερώνουν όλη τους την ενέργεια σε λάθος περιοχή του κύκλου. Η αποδοχή και η δράση είναι τα πρώτα βήματα για να ξεπεραστούν οι φόβοι. Αν το άτομο δεν παραδεχτεί την ανησυχία και τους φόβους τότε θα περάσει μεγάλο διάστημα κάνοντας επαναλαμβανόμενα λάθη και παραμένοντας απογοητευμένο και ανικανοποίητο. Η επαγγελματική βοήθεια από έναν ψυχοθεραπευτή είναι απαραίτητη σε περιπτώσεις όπου το άτομο έχει παραμείνει αδρανές για μεγάλο χρονικό διάστημα. Με τις πρώτες όμως συνεδρίες ιδιαίτερα της Γνωστικής Συμπεριφορικής Θεραπείας θα αισθανθείτε ότι αρχίζετε να κινητοποιείστε εφόσον ο φόβος γίνεται λιγότερο έντονος και καθηλωτικός. Αν όμως δεν αναλάβετε δράση δεν θα σπάσετε τον φαύλο κύκλο και δεν θα έχετε την επιθυμητή ψυχική διάθεση.

Τα συμπτώματα της κατάθλιψης σχετίζονται με την χαμηλή αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμηση, κάποιες αρνητικές εμπειρίες και γεγονότα καθώς και δυσλειτουργικές σκέψεις ή πεποιθήσεις. Άτομα που έχουν αρνητική και απόλυτη σκέψη, βιάζονται να βγάλουν συμπεράσματα ή εμφανίζουν μια τάση υπεργενίκευσης και πρόβλεψης του μέλλοντος είναι πιο επιρρεπή σε συμπτώματα κατάθλιψης. Άλλοι λόγοι που συντηρούν τον φαύλο κύκλο της κατάθλιψης και των ενδυναμώνουν είναι η προσωποποίηση και η υπερμεγένθυνση. Άλλα συμπτώματα της κατάθλιψης όπως είναι οι διαταραχές στον ύπνο και την όρεξη συμβάλλουν με την σειρά τους στην ενίσχυση του φαύλου κύκλου οδηγώντας το άτομο σε κόπωση και απώλεια ενέργειας. Περαιτέρω αρνητικές σκέψεις όσον αφορά μία κατάσταση ή μία διαστρεβλωμένη πεποίθηση θα οδηγήσουν σε ακόμα εντονότερες σκέψεις και συναισθήματα που θα οξύνουν ακόμα περισσότερα τα υπόλοιπα συμπτώματα.

Της Δρ Τέσσας Χριστοδούλου PhD, CPsych, AFBPsS

Πηγή